Kledingmagazijn Peek & Cloppenburg. Het beeldhouwwerk is van de hand van Kees Smout.
Voor de bouw van dit pand moesten zo'n 13 oudere pandjes wijken, en werd de Kromelleboogsteeg afgesloten aan de Damkant. Het warenhuis kwam enkele meters verder naar achteren te staan dan de voorgangers, zodat het plein iets groter werd.
Peek & Cloppenburg werd in 1869 opgericht in Rotterdam door de Duitse kooplieden Johann Peek en Heinrich Cloppenburg. Het eerste Amsterdamse filiaal werd in 1885 geopend op de Nieuwendijk.
De twee bovenste verdiepingen werden verhuurd als kantoorruimte. Op zolder waren ateliers van Peek & Cloppenburg.
In 1969 kwam aan de kant van de Dam een arcade onder het gebouw, waardoor men overdekt kon lopen langs de naar achter verplaatste etalages en nieuwe etalage-eilanden. In 1984 werd deze ingreep ongedaan gemaakt.
Sinds 1991 is een deel van het gebouw in gebruik bij het wassenbeeldenmuseum Madame Tussaud's. Dat zat eerder, vanaf 1970, in Kalverstraat 156 en gebouw Helios op het Spui.
Het Algemeen Handelsblad was in 1917 gematigd positief over het gebouw, en legde de betekenis van het vele beeldhouwwerk aan de gevels uit:
De Dam begint langzamerhand op streek te komen. Wij hadden heel veel wel graag anders gezien als 't geworden is, maar 't loopt nu eenmaal zooals 't loopt, — de bebouwing wordt voor een groot deel bepaald door de behoeften en door de energie van de onderneners, ten spijt van de Raadhuis- Dam- en andere commissies, én, — 't oude heerlijke Raadhuis zal daar toch altijd blijven staan als een monument van Hollandsche grootsche schoonheid, waar geen modern bouwsel tegen óp kan. Ook het nieuwe gebouw van Peek en Cloppenburg niet, hoezeer ook de architect, de heer Joling, met loffelijken ijver ernaar gestreefd heeft in zijn ontwerp een beeld te geven van de stoere kracht van het hedendaagsch bedrijf, dat de leidende kracht is van al wat deze tijd voortbrengt.
[..]
Van binnen en van buiten is bet gebouw geworden een beeld van het groote bedrijf, massief en sterk en krachtig. Wij hebben het gebouw zien groeien, vele maanden lang, en zoo kennen wij het reeds goed. Alleen de beeldhouwwerk-details behoeven eenige beschrijving. Bij den hoofdingang aan den Dam vinden wij afgebeeld de moederaarde in bloementooi, daarnaast de Lente en den Zomer, en de slapende aarde met daarnevens den Herfst en den Winter.
De middenpartij verbeeldt: het middenpaneel handweven, verven, schuren en keuren, de zijpaneelen a de moerbei met zijderups en b den eik met rups en spin als spinnende dieren. Op de hoeken de Ramskop als de wol, het voornaamste materiaal voor de kledingindustrie.
Op de boeken van het gebouw: de vier oude werelddeelen als de vier winden: Noord-Oost- Zuid-West, aan de Kalverstraat (Noord) : Noordpoolvaarders, Europa; aan het Rokin (Oost) : Japan, Azië; eveneens aan het Rokin (Zuid): Marokanen en Berbers, Afrika; en aan de Kalverstraat (West): Indianen, Amerika.
De sokkels der pilasters bij de balkons geven weer de namen met gevelsteenen der verschillende ter plaatse gesloopte huizen uit vroegere tijden.
De kapiteelen geven symbolisch weer — of duiden op: vier voorname stadia in het leven van den mensch: a. een Bacchus: jeugd en vroolijke jonge man; b. een Venus: een vrouwenkop met klimop; c. een Mercurius met vleugels en slangen; d. een Godin der onderwereld met vleermuis, vleugels van den nacht.
Het ornament in het middentravée, ter hoogte van de kroonlijst, is een kettingmotief die lijsten bindt.
Het relief in de fronten stelt voor Holland gedurende de stichting van het gebouw 1914—1917: De Nederlandsche Maagd — Holland gewapend neutraal: Jonge vrouw met Noord-Hollandsche kap, gewapend met lans in de rechterhand. De linkerhand palm toonend (neutraliteit). Rechts van haar: Liefdadigheid, Barmhartigheid of Naastenliefde, de ontvangst van vluchtelingen enz. Een vrouw laaft de gebonden vredesengel. Links van haar: Handel en Industrie, die zoo goed als mogelijk is, worden beoefend: Mercurius met wevende vrouw.
Rokingevel — ingang der kantoren (handelshuis) : Kraagsteenen v.d. ingang Leeuw = kracht en slang = listig en voorzichtigheid — twee hoofddeugden van den handel.
Verder reliëfs: De lier van Apollo en de staf van Mercurius in laurier en eikentakken. Apollo was misnoegd over het gedrag van zijn jongen broer Hermes (Mercurius) over zijn diefstal van de kudde runderen. In 't bijzijn van zijn vader Zeus (Jupiter) wordt de lier (gemaakt door Hermes) verhandeld, verruild voor den staf van Hermes (Mercurius). In het middenpaneel heeft die ruilhandel plaats.
[..]
- Deel van Dam
Peek & Cloppenburg. Dam 20
- Datering:
- 1914-1917
- Ontwerp:
- Joling, A.J.
- Bouwstijl:
- Traditionalisme
- Oorsponkelijke functie:
- Winkel
- Status:
- Rijksmonument (518421)
- Bronnen & links:
- Monumenten Inventarisatie Project
- Citaat: Algemeen Handelsblad 31-3-1917, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Arcade: Parool 17-9-1969, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- november 2020
Er zijn 84 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.