Gebouwd als woonhuis van de tabaksplanter Jacob Nienhuys (Amsterdam 1836 - Bloemendaal 1927), een van de oprichters van de Deli-Maatschappij. Al in 1909 werd het een kantoor, nadat Nienhuys het huis had verkocht aan de Deli-Maatschappij.
Na de Tweede Wereldoorlog bood het enige tijd onderdak aan een tribunaal voor bijzondere rechtspleging.
Sinds 1997 zit hier het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). Het NIOD bewaart zijn archieven in de kluizen die de Deutsche Bank (gebruiker 1921-1926) in het souterrain liet bouwen.
De in Nederland zeldzame bouwstijl wordt ook wel François I-stijl genoemd, François Premier. Het gebouw doet denken aan kasteeltjes langs de Loire. Voor de gevel werd natuursteen gebruikt, Oberkirchner steen. Vermoedelijk heeft de mansion van William Vanderbilt aan 5th Avenue in New York als inspiratie gediend.
Salm had in 1885 de opdracht gekregen het bestaande pand op nummer 382 te verbouwen. Toen die verbouwing in 1888 bijna klaar was, brandde het pand helemaal uit. Nienhuys had inmiddels ook nummer 380 gekocht; Salm had nu twee percelen tot zijn beschikking voor zijn ontwerp.
Het huis was een van de eerste particuliere huizen die elektrisch licht kregen (1889). Nienhuys liet daarvoor een "door gaskracht te drijven inrichting … tot het ontwikkelen van electrisch licht" aanleggen.
De deur is feitelijk een poort, breed genoeg om koetsen door te laten naar het koetshuis achter het huis.
Het beeldhouwwerk aan de gevel werd gemaakt door Joh. Franse en door de firma Van den Bossche en Crevels. Aannemer was de firma Staal en Haalmeijer.
Dagblad De Tijd schreef in oktober 1890:
Een groote menigte volks verdrong zich gisteren (Zondag) op de Heerengracht bij de Leidschegracht, met bewondering den gevel opnemende van het nieuwe perceel des heeren Nienhuis. Zóó lang — bijna twee jaren — werd de bouw door een hooge schutting aan het nieuwsgierige oog des voorbijgangers onttrokken! Nu het geheim van hetgeen er achter die schutting plaats greep eindelijk is opgeheven, wilde ieder het oog te gast doen gaan aan het juweel, dat zoo lang in een foudraal verborgen was gehouden.
Het huis is ontworpen door en gebouwd onder toezicht van den architect B. Salm G.Bzn., en deze heeft — zeer zinrijk — zich den stijl François Premier gekozen, den bloemrijken, weelderigen stijl, die de uitdrukking is van een hergeboorte, van een opbloei na zwaren strijd en veel ontbering. Toen de towers, de feodale burchten, grimmig van uiterlijk en innerlijk het beeld der ongezelligheid, hadden uitgediend, is de Renaissance gekomen, om er lustpaleizen voor in de plaats te stellen.
[…]
Ook in dien zin draagt het huis van den heer Nienhuis den stempel der eeuw, dat het, in onderscheiding van het stille, deftige karakter der andere heerenhuizingen naast zich, de weelde des bewoners meer ten toon spreidt. Het vergulde smeedwerk, dat het dak afsluit, fonkelt reeds van verre u toe. Het fijn geciseleerde beeld- en kantwerk maakt den gevel tot een onuitputtelijke bekoring voor het oog. En het geringste onderdeel der versieringen is door de kunstenaars uitgevoerd met een liefde, die voor hun artistieken zin getuigt en voor de onuitputtelijke beurs des bouwheers.
Op de friezen op de voorgevel worden diverse onderwerpen uitgebeeld: de tekenen van de dierenriem, de jaargetijden, en de voortbrengselen van verschillende maanden. Op de kapitelen en pilasters zijn te zien kunsten, wetenschappen en ambachten, en de elementen vuur, lucht, aarde en water.
Herengracht 380-382
- Datering:
- 1890
- Ontwerp:
- Salm, A.
- Bouwstijl:
- Geïnspireerd op Franse vroege renaissance
- Oorsponkelijke functie:
- Woonhuis
- Status:
- Rijksmonument (1826)
- Bronnen & links:
- Monumenten Inventarisatie Project
- Citaat: De Tijd 13-10-1890, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Een vorstelijke woning. Algemeen Handelsblad 5-10-1890, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- oktober 2021
Er zijn 104 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.