Uitbreidingen uit 1856 en 1876 van het 18e-eeuwse Lutherse Diaconiehuis, een verpleeghuis aan de Nieuwe Keizersgracht en de Nieuwe Kerkstraat. De uitbreiding is het deel van het complex aan de Kerkstraat, met onder meer de spitse hoek.
De volledige naam van het complex was destijds Evangelisch Luthersch Diaconie Wees-, Oude Mannen- en Vrouwenhuis. Voor de wezen werd in 1884 een apart tehuis geopend op de Weteringschans.
Voor de eerste uitbreiding, het ziekenhuis, was een in 1854 prijsvraag uitgeschreven onder architecten die gewonnen werd door Hendrik Springer (Amsterdam 1805 - 1867), tevens lid van de Lutherse gemeente. Zijn inzending had als motto "Liefdadigheid gewijd". Springer was een oudere broer van architect Willem Springer.
Springer had een volledig symmetrisch gebouw ontworpen, met plek voor ongeveer honderd bedden. De ingang was tegenover de korte oostkant van het oude gebouw.
De uitbreiding van 1876, een verpleeghuis, is de vleugel met het torentje op de spitse hoek van Nieuwe Kerkstraat en Nieuwe Keizergracht. Voor de uitvoering was ƒ 30.000 nodig, waarvoor een collecte werd gehouden in de stad. Het project werd als volgt omschreven in de aanbestedingsadvertentie:
Het aanbouwen van een GESTICHT voor Bestedelingen en Invalieden, benevens het verrichten van eenige vernieuwingen in het ZIEKENHUIS, met de leverantie van al de daartoe benoodigde Materialen, Arbeidsloonen en verdere onkosten.
Bestedelingen waren wezen die bij particulieren in de kost waren, maar nu wegens ziekte verzorgd moesten worden.
Ontwerper van de uitbreiding van 1876 was hoogstwaarschijnlijk H.D. van Oort (Amsterdam 1831 - 1903). In het bestek wordt hij genoemd als bouwopzichter van het project, en zijn naam staat op de bijbehorende bouwtekeningen. Van Oort was een timmerman die zich had opgewerkt tot opzichter; ook was hij de vader van architect Dirk van Oort.
In 1924 werd het ziekenhuis verbouwd tot 'tehuis voor heeren', een pension dat de naam Lutherhuis kreeg. Het bood ruimte aan 34 bij voorkeur Lutherse mannen ouder dan 50, met voldoende geld om de huur te kunnen betalen.
Vanaf 1974 heette het hele complex De Wittenberg. De laatste bejaarden verlieten het in 2014. De eigenaar, de Evangelisch Lutherse Diaconie, verbouwde het tot shortstay-appartementen.
Oude adressen: tot 1911 Muidergracht 13, daarna tot circa 1980 Nieuwe Keizersgracht 122.
Nieuwe Kerkstraat 159, Nieuwe Keizersgracht 760
- Datering:
- 1856 / 1876
- Ontwerp:
- Springer, H. / H.D. van Oort
- Bouwstijl:
- Eclecticisme
- Oorsponkelijke functie:
- Ziekenhuis / verpleeghuis
- Status:
- Rijksmonument (525061)
- Bronnen & links:
- Monumenten Inventarisatie Project
- Prijsvraag 1854: Algemeen Handelsblad 17-3-1854, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Tekeningen Springer 1855: SAA 010056916638 t/m 010056916642
- Collecte 1875: Algemeen Handelsblad 26-7-1875, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Aanbesteding 1876: Het Nieuws van den Dag 12-4-1876, (Delpher) resolver.kb.nl/… ; uitslag Algemeen Handelsblad 4-5-1876, resolver.kb.nl/…
- Tekeningen 1876: SAA 5221BT909254 en 5221BT909255. Bestek: archief.amsterdam/…
- Lutherhuis: De Standaard 11-6-1924, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- maart 2022
Er zijn 20 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.