Keizersgrachtkerk, gebouwd voor de Nederduitsche Gereformeerde Gemeente (dolerend) van Abraham Kuyper. Kuyper en zijn volgelingen hadden zich in 1886 afgescheiden van de Nederlandse Hervormde Kerk. Die afscheiding werd de Doleantie genoemd; vandaar dat de kerk ook bekend staat als Doleantiekerk. Doleren betekent zoiets als klagen.
De kerk kwam op de plek van een oud dubbel herenhuis. Aanvankelijk wilden de dolerenden een dertig meter diep kerkgebouw neerzetten aan de andere kant van het bouwblok, ter hoogte van Kerkstraat 109. Dat plan werd door het gemeentebestuur afgewezen omdat het in strijd zou zijn met een keur uit de zeventiende eeuw waarin bepaald was dat het binnenterrein niet bebouwd mocht worden. Gelukkig voor de gereformeerden konden ze toen het grachtenhuis Keizersgracht 566 kopen en laten afbreken.
Tegelijk met deze kerk waren nog twee gebedshuizen voor dolerenden in aanbouw: de Raamkerk (Hugo de Grootkade, 1889-1964) en de Funenkerk (Zeeburgerstraat, 1889-1974). Een week voor de opening van de Keizersgrachtkerk in november 1888 werd ook nog een perceel aan de Recht Boomssloot gekocht, voor de Boomslootkerk (1890-1934).
De zaal en de twee galerijen boden plek aan 1700 kerkgangers. De bouwstijl wordt ook wel als neo-Venetiaans omschreven, onder meer vanwege het kleurgebruik.
Kuyper was zelf voorzitter van de bouwcommissie. Er werd een aantal eisen opgesteld waaraan het ontwerp moest voldoen. Opmerkelijk is dat de gezindte van de architect geen rol speelde. Onder gereformeerde architecten was er echter wel onvrede met de keuze voor de doopsgezinde vader G.B. en zoon A. Salm. Het ontwerp van Salm had de door het kerkbestuur (de Kerkelijke Kas) uitgeschreven prijsvraag gewonnen. Andere uitgenodigde architecten waren J.W. Meijer, Tj. Kuipers en A.L. van Gendt.
De Standaard, de krant van de gereformeerden, sprak van een Engels-gotische stijl en stelde dat de architecten zich hadden laten inspireren door "de algemeen zo hoog geprezen stichting van Dr. Schmidt te Weenen". Bedoeld werd waarschijnlijk Friedrich von Schmidt, die verschillende kerken in Wenen heeft ontworpen. Hier werd echter geen kerk bedoeld maar het SĆ¼hnhaus ('Huis van Verzoening'), een gebouw met een gedenkkapel en een aantal woningen, dat in 1886 gereed was en in 1945 door brand werd verwoest. De ingangspartij lijkt sprekend op die van de Keizersgrachtkerk.
In de bespreking was De Standaard gematigd positief over de kerk. De kerkzaal maakte een 'aangename en verheffende indruk'. Wel werd het als een fout gezien dat de voorgevel niet een paar meter hoger was gemaakt: "hij wordt nu te zeer door den hoogen gevel van het belendend perceel gedrukt".
De woning van de koster was in het souterrain. Achter de kerk, in de Kerkstraat, kwam een dienst- en schoolgebouw.
In 1892 vond hier een fusie plaats, de Vereniging, van Kuypers Dolerende Kerk en een eerdere afscheiding. Dat werd de Gereformeerde Kerken in Nederland.
Keizersgrachtkerk. Keizersgracht 566
- Datering:
- 1888
- Ontwerp:
- Salm, G.B. & A. Salm
- Bouwstijl:
- Neogotiek
- Oorsponkelijke functie:
- Kerk
- Status:
- Rijksmonument (518347)
- Bronnen & links:
- Gemeentelijk Monumenten Project
- Voorgeschiedenis: gereformeerdekerken.info/…
- Uitslag prijsvraag: Opregte Haarlemsche Courant 29-12-1887, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Keizersgracht-kerk. De Standaard 31-10-1888, (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- december 2024
Er zijn 43 afbeeldingen in de beeldbank van het Stadsarchief die gerelateerd zijn aan dit adres.