Brandweer
Amsterdam kreeg in 1874 als eerste gemeente in Nederland een beroepsbrandweer. Eerder werd het brandwezen bemand door dienstplichtigen (1831-1863) en vrijwilligers. Er was al jaren veel kritiek op de kwaliteit van de brandweer, maar het gemeentebestuur vond een beroepsbrandweer te duur. Klungelig optreden van de vrijwilligers bij een grote brand in 1870 op de hoek Utrechtsestraat/Botermarkt (Rembrandtplein) dwong het stadsbestuur alsnog de brandweer te professionaliseren.
Voor de opzet van de organisatie werd gekeken naar andere grote Europese steden. Gekozen werd voor het goed bekend staande Berlijnse model. Er waren aanvankelijk twee hoofdwachten (Prinsengracht en Weesperplein/Valckenierstraat), vier hulpwachten en drie observatieposten. Het verschil daartussen zat 'm in het materieel en het aantal brandwachten. De posten en de hulpwachten werden bemand vanuit de grote hoofdwachten, waar de manschappen sliepen. Het blusmaterieel bestond uit twee stoomspuiten en negen handspuiten. De stoomspuiten en twee van de handspuiten werden door paarden getrokken. In het stadhuis aan de Oudezijds Voorburgwal was een Centrale Seinzaal. De brandweer had een eigen telegraafnet, waarop ook ruim honderd brandschellen waren aangesloten waarmee het publiek de brandweer kon alarmeren.
Gaandeweg werd het aantal kazernes uitgebreid en het materiaal gemoderniseerd. Aan de De Ruijterkade kwam een derde hoofdwacht. Er kwamen overal in de stad brandkranen, er kwam een drijvende stoomspuit (de Jan van der Heijde), en de brandweer kreeg al in 1881 telefoon. Na 1900 vervingen elektrische auto's de paarden, en in 1921 werden de autospuiten geĆÆntroduceerd: brandweerauto's met een verbrandingsmotor.
In 1909 was de seinzaal verhuisd naar de nieuwe kazerne aan de Nieuwe Achtergracht.
De brandweergebouwen werden allemaal ontworpen door de dienst Publieke Werken en kenmerkten zich door robuuste vormen, vaak met kantelen op de dakranden.
- Bronnen & links:
- Kaart met brandweer- en politieposten in 1895: archief.amsterdam/…
- De Amsterdamsche brandweer. In Eigen Haard jrg. 1 nr 1, 1875. (Delpher) resolver.kb.nl/…
- Laatste wijziging:
- oktober 2025
- Albert Cuypstraat 88
- Remise Schinkelhaven, Amstelveenseweg 134
- Baarsjesweg 136
- Dapperstraat 325 e.o.
- De Ruijterkade 149-150
- Ferdinand Bolstraat 8
- Haarlemmerplein 48
- Willemspoort, Haarlemmerplein 50-86
- Honthorststraat 25-27
- Kattenburgergracht 19-21
- Kometensingel 175
- Marnixstraat 421-423
- Nieuwe Achtergracht 38-96 e.o.
- Gebouw voor Algemene Dienst, Oostelijke Handelskade 1
- Prinsengracht 237
- Rembrandtplein 1
- Rozengracht 238
- Tweede Oosterparkstraat 276
- Valckenierstraat 2
- Van Baerlestraat 35-37
- Van Ostadestraat 341
- Veemarkt 90
- Zamenhofstraat 14a-14c