Eerste steen
Het leggen van de eerste steen is een ceremoniële handeling om het symbolische begin van de bouw van een pand te markeren. Slechts zelden gaat het om de daadwerkelijk eerste steen. Veelal zijn het stenen met een inscriptie die zichtbaar moet blijven als een herinnering aan de feestelijke gebeurtenis. De echte eerste steen ligt meestal uit het zicht onder de grond.
In de periode 1850-1940 werden de meeste eerste stenen gelegd door kinderen van de opdrachtgever. Zoon of dochter smeerde dan met een troffel wat specie op een muurtje, waar vervolgens de steen met inscriptie op werd geplaatst. In plaats van een volledige steen werd ook wel een plaquette gebruikt, die in een uitsparing werd ingemetseld. De inscriptie vermeldt doorgaans de datum en naam en leeftijd van de legger.
Vaak was ook de architect aanwezig bij de eerstesteenlegging. In het geval van belangrijke gebouwen werd ook een bestuurder opgetrommeld, liefst de burgemeester of anders een wethouder. Voor de eerste steen van een paviljoen van het Wilhelmina Gasthuis (1891) kwam de naamgeefster zelf over uit Den Haag.
Bij grotere gebouwen werd soms tegelijk met de eerste steen een capsule met een oorkonde ingemetseld. Op de oorkonde werden bijvoorbeeld de namen van de leden van de bouwcommissie vermeld.
- Bronnen & links:
- Amsterdamse eerste stenen: de-eerste-steen.nl/…
- Laatste wijziging:
- augustus 2022
- 127 items
- 's-Gravesandeplein 11-17
- Mariaschool, Admiraal De Ruijterweg 410
- Amstel 150-162
- Amstel 194-196
- Oude Stadion, Amstelveenseweg 263
- De Olijftak, Arthur van Schendelstraat 17
- Begijnhof 37
- Bilderdijkkade 41-61
- Blankenstraat 69-83 e.o.
- Bloemgracht 288-298 e.o.
- Nieuwendammerkerk, Brede Kerkepad 8
- Brouwersgracht 163-165 e.o.
- Churchilllaan 228-260 e.o.
- Damrak 37-38
- Derde Hugo de Grootstraat 7
- Nieuwe Kerk/Vrijburg, Diepenbrockstraat 46
- Hervormde kerk Holysloot, Dorpsstraat Holysloot 30
- Dorpsweg Ransdorp 35-37
- Koning Willemshuis, Egelantiersstraat 141-143
- Egelantiersstraat 145
- Falckstraat 11-13
- Frederiksplein 34
- Lutherkapel, Gerrit van der Veenstraat 36-38
- Goudsbloemstraat 6
- Haarlemmerdijk 43 e.o.
- Herengracht 442
- Hortusplantsoen 7-8
- Hugo de Grootkade 30-38
- Huidekoperstraat 23
- Jeruzalemkerk, Jan Maijenstraat 14 e.o.
- Johannapark 1-6
- Keizersgracht 107
- Keizersgracht 129
- Keizersgracht 271-275
- Keizersgracht 298-300
- Kerkstraat 28-30
- Immanuël, Kerkstraat 342-344
- City, Kleine-Gartmanplantsoen 13-25 e.o.
- Koninginneweg 18
- Korte Marnixkade 4
- Korte Marnixstraat 3
- Clubhuis RIC, Korte Ouderkerkerdijk 32-34
- Krom Boomssloot 4
- Lange Niezel 9
- Lange Niezel 10
- Leliegracht 25
- Lindengracht 7-9
- Muiderkerktoren, Linnaeusstraat 35G
- Linnaeusstraat 80-86 e.o.
- Looiersgracht 37-43 e.o.
- Madelievenstraat 8 e.o.
- Marnixkade 6-31
- Marnixkade 33-60 e.o.
- Marnixstraat 214-220
- Marnixstraat 222-232
- Marnixstraat 240-244
- Middenstraat (Weesp) 37-39
- Molsteeg 4
- Museumplein 11
- Nes 73-87 e.o.
- Doelenhotel, Nieuwe Doelenstraat 24
- Nieuwe Jonkerstraat 30
- Nieuwe Looiersstraat 9
- Nieuwendammer Molenpad 5-7
- Nieuwendammerdijk 327
- Nieuwendijk 47-49 e.o.
- De Kolk, Nieuwezijds Voorburgwal 32
- Nieuwezijds Voorburgwal 326-328 e.o.
- Noorderstraat 81
- Medan, Bindjeij, Laboean, Nova Zemblastraat 2-6 e.o.
- Oosteinde 1-27
- Oosterpark 7-8 e.o.
- Sloterkerk, Osdorperweg 28
- Oudekerksplein 2-4
- Overtoom 141-145
- Overtoom 243-245
- Peperstraat 23-25 e.o.
- Paviljoen 2, Pesthuislaan 2-98 e.o.
- Pieter Cornelisz. Hooftstraat 183 e.o.
- Pieter Vlamingstraat 24
- Planciusstraat 69-71
- Plantage Kerklaan 57-59
- Kikkerbilsluis, Prins Hendrikkade
- Prinsengracht 400-406
- Prinsengracht 526-528
- Prinsengracht 600 e.o.
- Prinsengracht 696 e.o.
- Prinsengracht 1019-1019a
- Amstelhotel, Prof. Tulpplein 1
- Langerlust, Provincialeweg 23-24
- Rapenburgerplein 1
- Reguliersdwarsstraat 10
- Arti et Amicitiae, Rokin 112 e.o.
- Rozengracht 229-233
- Ruysdaelkade 11-25
- Schellingwouderdijk 291
- Graansilo Korthals Altes, Silodam 100-256
- Singel 184
- Singel 342
- Willibrordushuis, Sint Willibrordusstraat 17-19 e.o.
- Slatuinenweg 29-39
- Sloterweg 1252
- Sloterweg 1277
- Soembawastraat 63 e.o.
- Spiegelgracht 15
- Spijkerkade 5
- Spui 23-27 e.o.
- Atlanta, Stadhouderskade 5-6
- Stadhouderskade 31-35
- Swammerdamstraat 12
- Tichelkerk, Tichelstraat 8-10 e.o.
- Tweede Hugo de Grootstraat 2-18
- Tweede Hugo de Grootstraat 60 e.o.
- Utrechtsestraat 91 e.o.
- Utrechtsestraat 102 e.o.
- Valkenburgerstraat 202-210
- Van Hallstraat 290-294
- Bethel, Vasco da Gamastraat 35
- Verversstraat 16-18
- Verversstraat 26-28
- Verversstraat 57
- Weteringschans 33-49
- Schellingwouderkerk, Wijkergouw 6
- Wingerdweg 98
- Zandpad 2
- Zieseniskade 7-15
- Akermolen, Zwarte Pad 30-32