Isaac Gosschalk
18 april 1838 - 10 oktober 1907
Isaac Gosschalk - zijn voornaam werd ook wel gespeld als Izak of Isac - werd geboren in een welgesteld joods gezin aan de Nieuwe Herengracht. Zijn vader was arts. Gosschalk ging enige tijd naar de Koninklijke Akademie in Delft en studeerde daarna bouwkunde in ZĆ¼rich. In Nederland bestond destijds nog geen hogere opleiding tot bouwkundige, en het Eidgenƶssisches Polytechnikum stond ook toen al goed aangeschreven. Een van de hoogleraren daar was Gottfried Semper, een architect die pleitte voor renaissance-stijlen en de gotiek afwees. Gosschalk koos later voor een middenweg.
Na enkele reizen begon Gosschalk halverwege de jaren 1860 zijn eigen praktijk in Amsterdam. Het oudste ons bekende werk is een rij huizen aan de Weteringschans, ontworpen in 1865. De eerste gebouwen waarmee hij bekendheid opbouwde, zijn inmiddels verdwenen. Het waren de voorgangers van de huidige Heinekenbrouwerij aan de Stadhouderskade (1869) en het Panorama in de Plantage (1880).
In veel van zijn ontwerpen greep hij terug op de stijl van de zestiende-eeuwse Hollandse renaissance. Later voegde hij daar elementen van de gotiek en van de rococo aan toe, bijvoorbeeld in de Port van Cleve. Honderd jaar na zijn dood schreef een architectuurhistoricus "zijn ragfijne detailleringen, jaloersmakend gevoel voor kleurnuances en schilderachtige groeperingen behoren
tot het beste dat onze negentiende-eeuwse
architectuur te bieden heeft".
Bekende Amsterdamse ontwerpen zijn de Westergasfabriek (1883-1885) en twee jaar later de Oostergasfabriek. Verder staan in Amsterdam nog diverse woonhuizen van Gosschalk. Buiten Amsterdam is het spoorwegstation van Groningen (gereed 1896) zijn bekendste werk. Dat was ook zijn laatste ontwerp.
Gosschalk was van 1875 tot 1887 lid van de gemeenteraad. Dat leidde in 1883 tot een discussie over belangenverstrengeling: terwijl de raad debatteerde over gasfabrieken, verzuimde Gosschalk te melden dat hij werk verrichtte voor het bedrijf dat uiteindelijk de concessie kreeg. De kwestie zorgde ervoor dat hij gedurende enkele jaren minder opdrachten kreeg.
De laatste jaren van zijn leven woonde hij in Brussel, waar hij op 69-jarige leeftijd overleed. Hij werd begraven op Zorgvlied.
- Bronnen & links:
- Necrologie: Bouwkundig Weekblad 42, 19 oktober 1907.
- W. van Leeuwen: Een bekend bouwmeester. Bij Gosschalks honderdste sterfjaar. In Cuypersbulletin nr. 3, 2007.
- Laatste wijziging:
- september 2025
- 29 items
- Alexanderplein 2-6 e.o.
- Amstelstraat 24-32
- Eerste Jacob van Campenstraat 60-64
- Kalverstraat 33 e.o.
- Kerkstraat 425-427
- Kloveniersburgwal 137-139
- NIZ, Nieuwe Keizersgracht 104-110
- Nieuwe Spiegelstraat 8-18
- Nieuwendijk 144
- Port van Cleve, Nieuwezijds Voorburgwal 178-180
- Oudezijds Achterburgwal 152
- Plantage Middenlaan 17
- Plantage Middenlaan 20a-20b
- Plantage Middenlaan 20
- Plantage Middenlaan 32
- Panorama, Plantage Middenlaan 50
- Plantage Middenlaan 78
- Reguliersgracht 57-59
- Reguliersgracht 63
- Mille Colonnes, Rembrandtplein 11-15
- Rokin 120
- Ruyschstraat 81-89
- Singel 512
- Westelijk Entrepot, Van der Palmkade
- Vossiusstraat 2-15 e.o.
- Weteringschans 113-115
- Weteringschans 119-129
- Weteringschans 139-151
- Wijttenbachstraat 37-55